حاملگی موفق به بارداری اطلاق می شود که طی آن جنین رشد و تکامل خود را پیدا کرده و ضمن حفظ سلامت مادر منجر به تولد نوزادی سالم شود.

به گزارش سابت طبتاج  در خلال حاملگی ، سه ماهه اول ، دوم و سوم هر کدام خصوصیات مهم و خاص خود را دارا هستند . هر مرحله دارای عوامل خاص برای مادر و جنین است که می تواند تهدید کننده سلامت آنها باشد.

سقط جنین شایعترین عارضه حاملگی در سه ماهه اول حاملگی می باشد که موجب استرس روحی شدید در زوجهای مشتاق فرزند می شود.

۷۰-۸۰% حاملگی ها به مرحله حیات نمی رسد و براورد می شود ۵۰% بارداری ها قبل از تاخیر در اولین قاعدگی دفع می شوند.

حدود ۲۰-۱۵% بارداری های شناخته شده به سقط جنین منتهی می شوند.

سقط جنین یعنی به مقصد نرسیدن حاملگی و در واقع یکی از فوریتهای زنان و مامایی می باشد.

عوارض جدی سقط جنین شامل خونریزی ، عفونت ، شوک باکتریال( شوکی که در اثر عفونت ایجاد می شود) می باشند. همچنین خطر مرگ و میر مادر به دنبال سقط جنین وجود دارد .

در بیمارانی که سابقه یک بار سقط جنین داشته اند احتمال سقط جنین در حاملگی بعدی انها حدود ۲۰% است.

پیامدهای سقط جنین برای یک زن چیست؟

به دلیل اینکه در اکثر موارد سقط جنین به هر شکل همراه با خونریزی می باشد ادامه خونریزی به دنبال سقط جنین و یا خونریزی در طی آن می تواند برای سلامت مادر زیان بار بوده و منجر به کمخونی و مشکلات جسمی و روحی حتی به مرگ مادر منجر شود.

بروز عفونت و زخمهای عفونی در خارج و داخل رحم به دلیل دستکاری های انجام شده در حین ختم حاملگی می تواند منجر به عفونت لوله و چسبندگی داخل رحمی و عقیمی دائم زن شود.

زنانی که دچار سقط می شوند گرفتار واکنش سوگواری فوق العاده شدیدی می شوند. مهمترین پاسخ با احساس گناه مشخص می شود . کاملا” منطقی است که اگر فرض کنیم این ناراحتی عاطفی با از دست دادن بارداری های مکرر پیچیده تر خواهد شد.

پدیده سقط جنین چگونه اتفاق می افتد؟

بیش از ۸۰% سقط ها در سه ماهه اول حاملگی رخ می دهد و پس از آن این میزان به سرعت کاهش می یابد. علت بروز سقط جنین همیشه مشخص نیست ولی در ماههای اول حاملگی تقریبا” در همه موارد مرگ جنین ، قبل از سقط جنین صورت می گیرد. به این دلیل بررسی علل سقط جنین شامل تعیین علت مرگ جنین در صورت امکان می باشد.

عوامل ایجاد کننده سقط جنین در زنان به دو دسته عمده تقسیم می شود که عبارتند از :

۱٫ عوامل جنینی شامل :

الف- نمو غیر طبیعی تخم که در ۴۰% موارد اختلال رشد منجر به سقط جنین خود به خود می شود.

ب- ناهنجاریهای ارثی و ژنتیکی جنین: آمار به دست آمده نشان میدهد حدود ۲۰-۱۵% حاملگی ها منجر به سقط جنین می شود که ۶۰-۵۰% موارد سقط جنین به دلیل ناهنجاری های ارثی و ژنتیکی جنین می باشند.

۲٫عوامل مربوط به مادر :

الف- بیماریهای عفونی مادر: عفونتهای مادری به ویژه سرخچه ، تب مالت و عفونتهای مقاربتی می تواند منجر به سقط جنین شود.

ب- بیماری های مزمن ناتوان کننده در مادر: بیماری هایی نظیر سل ، سرطان ، افزایش فشار خون ، بیماری کلیوی می تواند منجر به مرگ جنین و سقط جنین شود.

ج – بیماریهای غدد: بیماری های غدد نظیر کم کاری تیروئید ، دیابت قندی می تواند منجر به سقط جنین شود.

د- مصرف دارو و عوامل محیطی: مصرف سیگار ، الکل ، داروهای ضد بارداری و سموم محیطی نظیر سرب ، آرسنیک در مادر می تواند منجر به سقط جنین شود.

ه – عدم پذیرش ایمنی بدن: جنین از لحاظ ژنتیک یک عامل خارجی برای مادر است و بدن مادر بر علیه آن آنتی بادی ساخته و جنین را دفع می نماید. در یک بارداری طبیعی جفت آنتی بادی های متوقف کننده می سازد که مانع دفع جنین می شود

و – ناهنجاری های رحمی: در بعضی زنان نقص تکاملی رحم در دوران جنینی منجر به ایجاد رحم دو شاخ یا یک شاخ و یا انواع ناهنجاری های شکلی رحم می شود که این نقایص می تواند منجر به سقط جنین شود همچنین وجود فیبروم یا چسبندگی رحم نیز می تواند باعث سقط جنین در زن باردار شود.

ز – نارسایی دهانه رحم: باز بودن بیش از حد دهانه رحم به دلیل مادرزادی یا کشش بیش از حد در باز کردن آن در هنگام سقط یا زایمان قبلی منجر به نارسایی و ضعف دهانه رحم شده و می تواند ایجاد سقط خود به خودی نماید. سقط در این موارد معمولا” پس از سه ماهه اول حاملگی اتفاق می افتد .

خطر سقط جنین با تعداد زایمانها و نیز سن مادر زیاد می شود به طوریکه مطالعات انجام شده نشان می دهد که سقط جنین در زنان باردار زیر ۲۰ سال و بالای ۴۰ سال بیشتر است . همچنین در پدران خیلی جوان یا پیر نیز افزایش سقط جنین مشاهده شده است. بالاخره میزان بروز سقط با حامله شدن خانمها در عرض سه ماه پس از زایمان افزایش می یابد.

انواع سقط جنین چیست؟

بروز سقط جنین در زنان اکثرا” به صورت خود به خودی اتفاق می افتد .مگر اینکه سقط به طور عمدی انجام شود

زمانی که سقط خود به خودی بدون استفاده از راههای دارویی یا مکانیکی برای تخلیه رحم صورت می گیرد به آن سقط خود به خودی اطلاق می شود. در این حالت پس از مرگ جنین در داخل رحم خونریزی در داخل بافت رحم اتفاق می افتد و تخم از دیواره رحم جدا می شود و انقباضات رحم را تحریک کرده که در نهایت منجر به دفع محصولات حاملگی می شود.

در زنان باردار همه این مراحل ذکر شده در بالا به دنبال هم اتفاق نمی افتد و ممکن است هر زن در یکی از این مراحل متوقف شده و دچار خونریزی شود به همین دلیل سقط خود به خودی به موارد ذیل تقسیم بندی می شود.

1-تهدید به سقط

2-سقط غیر قابل اجتناب

3-سقط ناقص

4- سقط کامل

5-سقط فراموش شده

6-سقط مکرر

در موارد تهدید به سقط مقدار خونریزی زنانه و درد شکمی بسیار کم ، علائم بارداری پابر جا و حاملگی ممکن است ادامه یابد.

در سقط غیر قابل اجتناب، بیمار آبریزش داشته و دهانه رحم باز می شود . بنابر این سقط جنین غیر قابل اجتناب است.

در سقط جنین ناقص دهانه رحم کاملا” باز بوده و خونریزی زیاد و دردهای انقباضی در زیر شکم وجود دارد در این حالت مقداری از محصولات حاملگی دفع شده اما چون مقدار زیادی از این محصولات در رحم باقی می ماند سقط ناقص است.

در سقط کامل به دنبال خونریزی قبلی که رخ داده است محتویات رحم به طور کامل خارج شده است.

در سقط فراموش شده جنین مرده است ولی برای مدتی (حتی ماهها) در رحم باقی مانده و هنوز دفع نشده است در این حالت علائم حاملگی نیز ناپدید شده اند.

سقط مکرر یا عادتی :

بیشتر از سه سقط جنین پشت سر هم را که احتمالا” در اثر یک علت مشترک رخ داده سقط مکرر گویند.

سقط عمدی در چه مواردی اتفاق می افتد؟

سقط جنین عمدی به معنای ختم حاملگی با دارو یا عمل جراحی قبل از زمانی است که جنین بتواند زنده متولد شود این سقط به دو دسته تقسیم می شود:

۱-     سقط غیر قانونی

۲-     سقط درمانی

از آنجایی که سقط جنین در بعضی موارد جهت پیشگیری از صدمات جدی یا دائمی به مادر یا جهت حفظ زندگی یا سلامت مادر قابل اجرا می باشد لذا سقط جنین عمدی از سال ۱۹۷۳ تاکنون مرجعیت پیدا کرده است.

سقط درمانی یکی از انواع سقط جنین عمدی بوده که به منظور حفظ سلامت مادر در موارد ذیل انجام می شود:

۱- زمانی که ادامه حاملگی زندگی مادر را به مخاطره می اندازد یا شدیدا” به سلامت او صدمه وارد می کند.

۲- زمانی که ادامه حاملگی منجر به تولد نوزادی با ناهنجاریهای فیزیکی شدید یا کند ذهنی می گردد.

سقط جنین غیر قانونی در واقع سقط جنین هایی است که توسط پزشکان غیر مسئول ، افراد غیر پزشک و با استفاده از امکانات غیر قانونی صورت می گیرد و اکثرا” توسط شخصی انجام می گیرد که مورد تایید قانون کشور نمی باشد . این گونه سقط های غیر قانونی اغلب با خونریزی شدید ، عفونت ، شوک عفونی و نارسایی حاد کلیه همراه هستند و در اکثر موارد منجر به مرگ مادر می شوند.

در هر کشور مباحث مذهبی و قومی قابل توجهی درباره سقط جنین غیر قانونی یا عمدی وجود دارد و در اکثر قوم ها و مذاهب از جمله دین اسلام انجام سقط جنین عمدی حرام می باشد.

روشهای تشخیص سقط جنین چیست؟

شایعترین علامت و نشانه سقط جنین وجود خونریزی واژینال می باشد.

خونریزی واژینال در زنان باردار در اوایل حاملگی ۴ علت شناخته شده دارد که عبارتند از :

۱-     بچه انداختن یا سقط جنین

۲-     حاملگی خارج رحمی

۳-     بیماری جفت ( بچه خوره یا مول)

۴-     ضایعه بافت دهانه رحم یا مهبل

بروز هرگونه خونریزی واژینال در زنان باردار غیر طبیعی است و بایستی علت خونریزی واژینال توسط پزشک یا ماما بررسی شود ولی در اکثر موارد خونریزی در سه ماهه اول حاملگی نشان دهنده سقط جنین می باشد .

بر حسب نوع سقط جنین علائم ایجاد شده متفاوت است بطوریکه :

در تهدید به سقط مقدار خونریزی واژینال بسیار کم و حتی در حد لکه بینی می باشد .

در سقط ناقص یا غیر قابل اجتناب خونریزی واژینال اغلب زیاد و دردهای انقباضی در زیر شکم همراه با انقباضات رحمی وجود دارد . ممکن است مقداری از محصولات حاملگی دفع شوند.

در سقط کامل خونریزی واژینال زن باردار زیاد و محتویات رحم کاملا” خارج می شود.

در سقط عفونی که اغلب بعد از سقط جنین ناقص یا دستکاری رحم تحت شرایط غیر بهداشتی رخ می دهد علاوه بر درد و خونریزی بسیار شدید ، تب و ترشح بدبو نیز وجود داشته و ممکن است علائم شوک عفونی نیز بروز کند.

در سقط فراموش شده به دلیل مرگ جنین ، جفت فعالیت خود را از دست داده و بنابر این علائم حاملگی نظیر ویار حاملگی ، تغییر رنگ نوک پستان ها و … از بین می رود. علاوه بر این زن باردار احساس سنگینی در لگن کرده و رشد رحم او متوقف می شود. ترشحات مهبلی در این نوع سقط جنین اکثرا” آبکی و قهوه ای رنگ ( به رنگ خون مانده ) می باشد.

در سقط مکرر مهمترین علامت وجود خونریزی و خارج شدن محصولات حاملگی سه بار یا بیشتر در سه بارداری می باشد.

برای زن بارداری که دچار علائم سقط جنین شده است چه کار می توان کرد؟

در صورت وجود هر گونه خونریزی واژینال در دوران بارداری فورا” زن باردار را نزد پزشک ببرید.

در صورت وجود لکه بینی بدون درد با پزشک وی مشورت کنید .

در صورت توصیه پزشک به استراحت در منزل به محض افزایش میزان خونریزی یا ادامه خونریزی پس از استراحت ، زن باردار را به بیمارستان ببرید.

در صورت وجود خونریزی همراه با درد و حساسیت شکمی حتما” زن باردار را به بیمارستان ببرید.

خانمی که علائم بروز سقط جنین را دارد پس از مراجعه به پزشک بهتر است استراحت در بستر داشته و با آنها مشاوره انجام شود.

در صورتیکه گروه خون مادر منفی است بایستی پس از سقط جهت تزریق آمپول روگام با پزشک مشورت شده و اقدام لازم انجام شود.