همه‌چیز تحت سلطه هیپوفیز و هیپوتالاموس!

مسئله تمایلات جنسی و قدرت باروری فقط مربوط به ارگان‌های جنسی نیست، درست است که ارگان‌های اصلی غدد جنسی (در خانم‌ها تخمدان‌ها و در آقایان بیضه‌ها) هستند اما سلامت جنسی با عوامل دیگری هم در ارتباط است. کنترل غدد جنسی در بدن انسان توسط هیپوفیز قدامی انجام می‌شود و خود هیپوفیز قدامی هم تحت نظر هیپوتالاموس است بنابراین محور هیپوتالاموس، هیپوفیز قدامی و ارگان‌های جنسی باید صحیح کار کند تا هورمون‌های جنسی در بدن یک خانم (استروژن و پروژسترون) و در بدن یک مرد (تستوسترون) به اندازه کافی ترشح شوند. به این ترتیب در بدن مرد اسپرم تولید می‌شود و این اسپرم‌ها مراحل رشدشان را طی می‌کنند و به اسپرم‌های بالغ و زایا تبدیل می‌شوند. از آن طرف هم تخمدان‌ها در بدن خانم تخمک سالم آزاد می‌کنند سپس طی فرآیند لقاح، اسپرم و تخمک به هم می‌رسند و تشکیل سلول تخم را می‌دهند و بعد شروع به تقسیم و تمایز می‌کنند.

شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و ناباروری 

فاکتورهای بسیار مختلفی وجود دارد که می‌تواند بر قدرت جنسی، صفات ثانویه جنسی و باروری تاثیر بگذارد. در درجه اول همه بیماری‌هایی که غدد جنسی (تخمدان‌ها و بیضه‌ها) را درگیر می‌کنند می‌توانند باعث آسیب به باروری شوند. برای مثال شیمی‌درمانی هم در خانم‌ها و هم در آقایان روی مسئله هورمون‌های جنسی اثر می‌گذارد. همچنین افرادی که تحت تاثیر اشعه قرار می‌گیرند مثل کسانی که در بمباران‌های هسته‌ای یا اتمی بوده‌اند و افرادی که بنا به دلیل بیماری‌های بدخیم تحت رادیوتراپی قرار می‌گیرند ممکن است دچار اختلال در سلول‌های جنسی شوند.

قند خون‌تان را کنترل کنید وگرنه …!

دیابت دو عارضه عمده دارد؛ یکی عارضه عروقی و دیگری عارضه عصبی. هر دوی این مشکلات یعنی هم درگیری عروقی و هم درگیری نوروپاتی می‌توانند باعث ضعف جنسی و ناباروری شوند بنابراین در افراد دیابتی، قند خون باید به خوبی کنترل شود چون ثابت شده کنترل قند خون همان‌طور که جلوی عوارض چشمی و کلیوی را می‌گیرد از عوارض جنسی هم جلوگیری می‌کند. علاوه براین هورمون‌های این افراد، چه در خانم‌ها و چه در آقایان باید به طور مرتب مورد بررسی قرار گیرد. به این ترتیب با کنترل دیابت و پرهیز از افسردگی می‌توان از اختلال در توانایی جنسی جلوگیری کرد.

افزایش چشمگیر تومورهای دستگاه تناسلی

در گذشته بیماری‌های عفونی مثل اریون باعث بزرگی غدد بناگوشی و در مراحلی درگیری بیضه در پسربچه‌ها می‌شد و یکی از علل خیلی شایع نازایی در آقایان بود اما امروز با تجویز برخی از داروها می‌توان تا حد زیادی از این آسیب جلوگیری کرد. مسئله بعدی تروما و ضربه‌هاست؛ برای مثال افرادی که در ورزش‌های سنگین و … به بیضه‌های‌شان ضربه می‌خورد ممکن است دچار ناتوانی جنسی شوند. از طرف دیگر، تومورها و بیماری‌های آناتومیکی مثل واریکوسل و وجود وریدها در اطراف بیضه‌ها می‌توانند بر توانایی جنسی تاثیر بگذارند. این در حالی است که درصد تومورهای بیضه و تخمدان به صورت قابل توجهی رو به ازدیاد است که هم خود این تومورها و هم درمان‌شان (اریکتومی یا برداشتن بیضه و اوفورکتومی یا برداشتن تخمدان) می‌تواند باعث نازایی شود.

داروها هم بی‌تقصیر نیستند!

خیلی از داروها مثل داروهای اعصاب، ضد هذیان، آرام‌بخش، خواب‌آورهایی مثل دیازپام و اگزازپام، داروهای ناراحتی‌های معده و داروهای فشار خون همگی می‌توانند باعث بالا رفتن هورمون پرولاکتین (مترشحه از هیپوفیز قدامی) و مهار کردن فعالیت غدد جنسی شوند. علاوه براین، بعضی از بیماری‌های ژنتیک مثل سندرم ترنر در خانم‌ها که یک کروموزوم X را ندارند و 45 XO هستند و سندرم کلاین فلتر در آقایان که یک کروموزوم X اضافه دارند و XXY هستند، می‌تواند باعث از بین رفتن یا به‌وجود نیامدن صفات ثانویه جنسی و نازایی شود. بیماری‌های هیپوفیز و هیپوتالاموس هم می‌توانند بر مسئله غدد جنسی اثر بگذارند.

اختلالات تیروئید و کاهش میل جنسی

فهرست بیماری‌ها و داروهای موثر بر توانایی جنسی خیلی طولانی است. به طور کلی در اولین برخورد بالینی با افرادی که دچار ناتوانی جنسی شده‌اند باید بعضی بیماری‌های شایع بررسی و کنار گذاشته شود که یکی از مهم‌ترین آنها اختلالات تیروئید است. کم‌کاری و پرکاری تیروئید هر دو می‌توانند هم بر میل و قدرت جنسی و هم روی باروری تاثیر بگذارند. در واقع گفته می‌شود پنج درصد از علل نازایی در خانم‌ها مربوط به تیروئید است. این اختلالات را می‌توان با انجام یک آزمایش ساده TSH تشخیص داد. یکی دیگر از مسائل موثر بر توانایی جنسی میزان هورمون پرولاکتین است که بر اثر نارسایی مزمن کلیه، سیروز کبد، مصرف داروهای اعصاب و … بالا می‌رود. در این زمینه می‌توان با انجام یک تست ساده هورمونی FSH و LH هم در آقایان و هم در خانم‌ها مشخص کرد که آیا مشکل در خود غده (بیضه یا تخمدان) است یا مشکل در هیپوفیز است.

خطر یائسگی زودرس در دیابت

بیماری‌های مزمن مثل دیابت به طور کلی باعث کم شدن تمایلات و قدرت جنسی می‌شوند به‌خصوص در بیماران دیابتی چون فعالیت سلول‌های دفاعی بدن کاهش پیدا می‌کند احتمال ایجاد عفونت بیشتر شده و خود این عفونت گاهی باعث مشکلات جنسی می‌شود.

علاوه براین، بیشتر مطالعات نشان داده است دیابت باعث کاهش هورمون‌های جنسی می‌شود. بسیاری از خانم‌های دیابتی به دلیل عدم کنترل مناسب قندشان خیلی زود دچار یائسگی و از کار افتادگی تخمدان می‌شوند به‌خصوص در دیابت تیپ یک که نوعی اختلال ایمنی محسوب می‌شود. از طرف دیگر مصرف داروهای دیابت تا حدودی می‌تواند باعث مشکلات جنسی شود. افسردگی ناشی از دیابت نیز خود باعث کاهش توانایی جنسی می‌شود.

عارضه‌ای که باید جدی گرفت

متاسفانه افراد دیابتی که دچار درگیری‌های عروقی می‌شوند به‌خصوص آقایان با مشکلات جنسی و اختلالات نعوظ مواجه می‌شوند که البته این عارضه در مراحل آخر دیابت روی می‌دهد یعنی افرادی که به هیچ‌وجه قندشان را کنترل نمی کنند همان‌طور که دچار زخم پا و قطع پا می‌شوند امکان دارد عروق اندام جنسی‌شان هم تحت تاثیر قرار بگیرد بنابراین افراد نباید اجازه دهند دیابت‌شان آنقدر پیشرفت کند که به عوارض جبران‌ناپذیر منجر شود. اما عوارض مربوط به افسردگی، هورمون‌ها و بخشی از عوارض نوروپاتی قابل درمان هستند.

عفونت پروستات و نازایی

پروستات یک غده اگزوکرین است و ترشحاتش را به بیرون از بدن می‌ریزد. در حقیقت پروستات مایع منی را تشکیل می‌دهد که وجودش برای باردار شدن واجب است. دیابت به طور مستقیم باعث درگیری پروستات نمی‌شود اما اگر فرد قند خونش را درست کنترل نکند، ممکن است دچار عفونت شود و یکی از این نواحی که عفونت می‌کند پروستات است.

شاید مشکل از روحیه‌تان باشد!

مسئله تمایلات و قدرت جنسی و مسئله نازایی دو فاکتوری است که گاهی با هم دیده می‌شود و گاهی جدا از هم؛ برای مثال فرد ممکن است به دلیل مشکلات روحی، روانی و افسردگی تمایلات جنسی‌اش به حد صفر برسد اما وقتی آزمایش می‌دهد از نظر هورمونی، اسپرم یا تخمک مشکل خاصی نداشته باشد. پس مسئله تمایلات جنسی خیلی اوقات به مسائل روانی مربوط است و اگر فرد بیماری روحی‌اش را چه با دارو و تحت نظر روانپزشک و چه بدون دارو درمان کند، قدرت جنسی‌اش بازمی گردد.

به کدام پزشک مراجعه کنیم؟!

مسائل مربوط به ناتوانی‌های جنسی توسط متخصصان اورولوژیست، زنان، غدد، داخلی و پزشکان عمومی قابل بررسی است اما در قدم اول بهتر است فرد به متخصص غدد مراجعه کند چون این افراد هم متخصص داخلی هستند و هم فوق‌تخصص غدد دارند.